Oleje & Smary

Olej to obok paliwa to jeden z najważniejszych płynów w ciągniku. Stosowany on jest w silniku, skrzynie biegów, tylnym moście napędowym oraz w instalacji hydraulicznej. Odpowiada więc za kondycję wielu głównych komponentów w traktorze, tak więc warto, aby był on wymieniany regularnie. Świeży olej lepiej smaruje oraz odprowadza ciepło niż ten zużyty. W szczególnie ciężkich warunkach pracy w jakich używany jest ciągnik, olej zawsze musi być w doskonałej kondycji. Oprócz regularnej wymiany warto też wiedzieć jaki olej najlepiej będzie pasować do naszej maszyny w zależności od jej rodzaju oraz charakteru pracy.

Jakie są rodzaje olejów?

Dzisiaj na świecie możemy wyróżnić trzy główne typy olejów: mineralny, syntetyczny oraz półsyntetyczny. Olej mineralny to naturalna odmiana, która powstaje jako produkt z rafinacji ropy naftowej. Cechą charakterystyczną oraz największa zaletą tego oleju jest na pewno niska cena, która korzystnie wpływa na koszty eksploatacji ciągnika. Stosowany jest on również głównie w starych maszynach z uwagi na małą zawartość substancji myjących, które mogą wymywać zgromadzony nagar i zatykać układ hydrauliczny. Poza tym olej mineralny bardzo dobrze współpracuje z elastomerami co pozytywnie wpływa na ograniczenie wycieków.

Olej syntetyczny otrzymuje się sztucznie na bazie syntezy chemicznej. Charakteryzuje je duża zmiana lepkości, dzięki której można ten typ stosować w warunkach pracy o dużej zmienności temperatury. Dodatkowe chemiczne substancje dodawane do tego oleju powodują między innymi lepszy współczynnik tarcia współpracujących części oraz obniżają emisję spalin ( olej jest też spalany podczas pracy silnika). Olej półsyntetyczny to mieszanka oleju mineralnego i syntetycznego. Powstaje on z rafinacji ropy naftowej, ale zawiera dodatki uszlachetniające ( w ilości zależnej od danego kraju ), które zmieniają wybrane jego wybrane parametry.

Jaki jest główny parametr oleju?

Głównym i najważniejszym parametrem oleju jest jego lepkość. Jest to własność danego płynu do przesuwania względem siebie swoich warstw. Im wyższa lepkość tym bardziej olej jest sztywny i z większym oporem przepływa przez przewód. Wszystkie oleje więc rozróżnia się więc na podstawie jego lepkości. Klasyfikację taką prowadzi SAE ( Stowarzyszenie Inżynierów Motoryzacji ). Pomaga ona w praktyce określić grubość filmu olejowego na współpracujących częściach. Oznaczenie składa się z kombinacji cyfr oraz literki W, na przykład : 0W-20, 0W-30, 5W-20, 5W-30, 10W-40 itd. Pierwszy ciąg liczb z literką W oznacza lepkość oleju w ujemnych temperaturach ( są to oleje zimowe ). Zasadą jest, że im mniejsza cyferka przed literką W tym mniejsza jest lepkość oleju. Oznacza to, że olej będzie bardziej płynny, a więc w przypadku smarowania silnika, jego rozruch będzie znacznie łatwiejszy. Smar dodatkowo w postaci bardziej płynnej lepiej będzie chronił części przez zużyciem poprzez zapewnienie minimalnego filmu smarnego. Klasyfikacja SAE podaje jeszcze dla oznaczeń olejów zimowych warunek pompowania oleju, czyli minimalnej temperatury przy jakie dany olej zapewnia bezpieczny rozruch silnika. Dla przykładu olej 0W, zapewnia rozruch przy – 40 stopni Celsjusza, a 5W przy -35 stopni Celsjusza. Drugi człon oznaczenia, czyli dwie cyfry za literką W oznacza lepkość w wysokich temperaturach ( oleje letnie ). Im wyższa cyfra tym większa lepkość. Oznacza to, że olej będzie mniej płynny i w wysokich temperaturach dużej zachowa zdolność tworzenia filmu smarnego co uchroni współpracujące części przed zatarciem i przed wczesnym zużyciem.

Inną ciekawą klasyfikacją olejów jest Europejska ACEA. Określa ona klasę olejów w zależności od przebiegu silnika maszyny rolniczej. Małe przebiegi do 30 tysięcy kilometrów oznaczone są jako E2. Średnie przebiegi do 40 tysięcy kilometrów oznaczone są jako E7 lub E9, a duże przebiegi do 140 tysięcy kilometrów jako E4 i są one najwyższej jakości.

Jak dobrać olej do silnika?

Olej silnikowy powinniśmy dobrać na podstawie jego lepkości analizując temperatury pracy naszego ciągnika. Jeżeli nasza maszyna pracuje głównie latem to oznacza, że ujemne temperatury podczas rozruchu będą zdarzać się bardzo rzadko. Przez większą część czasu pracy silnik będzie pracował w wysokiej czyli optymalnej dla siebie temperaturze. Powszechnie używany jest w takim przypadku olej 15W-40. Ten rodzaj oleju zapewnia rozruch zimą w temperaturze -25 stopni Celsjusza co powinno być wystarczające w Polskim klimacie. Klasyfikacja letnia pozwala na ciągłą pracę w podwyższonej temperaturze. Ten typ oleju to mineralny, oznacza to, że jego koszt będzie niski. Jeżeli jednak planujemy używać ciągnika do dłuższych przejazdów to lepkość o wartości 40 może powodować zwiększone opory między cylindrami, a tłokami. Można więc zastosować olej na przykład 5W-30, którego lepkość w wysokiej temperaturze będzie mniejsza. Mniejszy będzie też opór między tłokami a cylindrami co powinno zaoszczędzić nawet kilka procent paliwa. Minusem jednak tego rozwiązania będzie gorszy i cieńszy film smarny, zwłaszcza w podwyższonej temperaturze. Najdroższym rozwiązaniem, lecz też najlepszym dla silnika będzie olej syntetyczny na przykład 10W-40. Jego dodatki uszlachetniające poprawiają własności smarne, środowiskowe oraz czyszczące.

Innym ważnym aspektem jaki warto wziąć pod uwagę podczas wyboru oleju jest wiek naszego ciągnika. Jeżeli nasz traktor ma kilkadziesiąt lat to najlepszy będzie olej mineralny, najlepiej według klasyfikacji ACEA E2. Silnik w takim ciągniku nie jest przewidziany na pokonywanie dużych przebiegów i zastosowanie lepszego oleju nie jest uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia. Jeżeli natomiast posiadamy nowy ciągnik to warto zastosować dużo lepszy syntetyczny olej według klasyfikacji ACEA E7. Jego odpowiednio dobrany skład chemiczny na pewno wydłuży żywotność i trwałość silnika.

Jak olej do skrzyni biegów?

Olej do skrzyni biegów jest bardzo ważny ponieważ stosowany jest nie tylko do smarowania przekładni, ale również jako smarowanie tylnego mostu oraz jako medium w instalacji hydraulicznej ciągnika. Musi on więc posiadać znacznie więcej uniwersalnych właściwości niż olej silnikowy.
Przede wszystkim w tym przypadku należy przeanalizować temperaturę w jakich ten olej będzie pracował, aby wybrać właściwy i maksymalnie wykorzystać jego zalety. Nawet zimową porą ciągnik najpierw uruchamia silnik ogrzewając inne komponenty, a dopiero potem rusza w trasę i pracuje. Wynika z tego więc, że olej w skrzyni biegów oraz pozostałych podzespołach będzie pracował w wysokiej temperaturze. Jeżeli zdecydujemy się więc na olej wielosezonowy to dobrym wyborem może być na przykład 80W90. Będzie to więc olej o dużej lepkości, który zapewni rozruch w niskiej ale dodatniej temperaturze, a z drugiej strony będzie tworzył film smarny na współpracujących częściach w wysokich temperaturach. Warto tutaj zaznaczyć, że lepkość w wysokiej temperaturze określana jest dla 100 stopni Celsjusza. Jeżeli chcemy porównać olej przekładniowy 80W90 z olejem silnikowym to jego lepkość w wysokiej temperaturze będzie zbliżona do na przykład 10W40 wersji silnikowej. Wyższa numeracja więc jest specjalnie wprowadzona przez SAE, aby rozróżnić wyraźnie oleje przekładniowe od olejów silnikowych.

Wybierając ostatecznie rodzaj i markę oleju do ciągnika powinniśmy głównie kierować się zaleceniami producenta. To on przecież zna najlepiej swój produkt i swoje rekomendacje wydaje na podstawie doświadczenia oraz przeprowadzonych testów.